عکاس : محمد سلطان الکتابی
چنانچه در چند شب اول ماه قمری و یا چند روز آخر ماه قمری به ماه نگاه کنیم، آن را به صورت هلال خواهیم دید. در چند شب اول ماه قمری، از غروب خورشید تا آخر شب، ماه در آسمان است و در چند روز آخر ماه قمری، ماه از کمی قبل از طلوع خورشید در آسمان قابل مشاهده است. اما یک تفاوت در ماه قابل مشاهده در این دو زمان گفته شده با سایر زمانهای دیگر که ماه همچنین قابل مشاهده است، دیده می شود و تفاوت این است که:
چنانچه مثلا در شب سوم یا چهارم ماه قمری، وقتی به ماه نگاه می کنیم، یک هلال کاملا روشن ماه را می بینیم و علاوه بر آن بخشهای غیر روشن ماه نیز به صورت خاکستری کم رنگ ولی کاملا قابل مشاهده، دیده می شود. اما مثلا در شب هفتم ماه، فقط بخش روشن ماه قابل مشاهده است و بخش غیر روشن اصلا قابل مشاهده نیست. حال چرا در ابتدا و انتهای ماه قمری، بخش تاریک ماه به صورت خاکستری کم رنگ دیده می شود ولی در شبهای دیگر به هیچ عنوان دیده نمی شود؟
لئوناردو داوینچی در کتابش که در حدود سال ۱۵۰۹ میلادی نوشته بود، علت اصلی پدیده زیبای معروف به «ماه کهنه در آغوش ماه نو» را به درستی توضیح می دهد. قرص کم نور ماه از میان دو بازوی هلال ماه قابل رویت است و به طور معمول برای چند روز پس از ماه نو در آسمان اوایل غروب دیده می شود. البته برای چند روز پیش از ماه نو نیز قابل رویت است اما از آن جایی که این هلال باریک در آسمان پیش از سحر بالا می آید. تعداد افراد کمی آن را می بینند.
چند روز آخر ماه قمری و چند روز اول ماه قمری، ماه در محدوده مقارنه است و حدودا ماه بین زمین و خورشید قرار می گیرد. نور خورشید به زمین می تابد و جو رقیق زمین، مقداری از نور خورشید را به سمت آن باز می تاباند. حال این نور بازتابی به همه سطح ماه برخورد می کند. این نور پس از برخورد با سطح ماه به سمت زمین بازتاب می شود. بازتاب این نور از بخش درخشنده ماه چندان قابل تاثیر نیست ولی بازتاب این نور از بخش تاریک ماه، آن بخش را قابل مشاهده می سازد و به صورت خاکستری کم رنگ قابل مشاهده می شود. اما در شبهای مثلا پنجم به بعد، دیگر ماه در مسیر نور بازتاب از جو زمین قرار نمی گیرد. پس نوری هم که بازتاب نور جو زمین باشد به سمت زمین باز نمی گردد. بنابراین بخش تاریک ماه کاملا غیر قابل مشاهده می شود.
