تصویر از : ویکی پدیا
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان بزرگ ایران در ۱۴ شهریور ۳۵۲ خورشیدی در روستای “بیرون” خوارزم (قلمرو سامانیان) متولد شد. وی مقام شامخی در علوم اخترشناسی و ریاضیات و تاریخ و جغرافیا و حکمت و … داشت. بیرونی تحصیل را از سنین نوجوانی زیر نظر ستاره شناس و ریاضی دان خبره ” ابو نصر منصور” آغاز نمود و در ۱۷ سالگی با حلقه ای که بصورت نیم درجه نیم درجه مدرج شده بود به محاسبه ارتفاع خورشیدی نصف النهار در کاث پرداخت تا بدین ترتیب عرض جغرافیایی منطقه را بدست بیاورد. او در عین جوانی فعالیت های علمی خوبی از خود به جا گذاشت ، در ۲۲ سالگی کتابی تحت عنوان “نقشه کشی” تالیف کرد که حاصل مطالعه ی نقشه های موجود در عصر خود بود که او در کتاب خود نقشه ی نیم کره را روی صفحه ترسیم کرد که نشان از مطالعات علمی وی در سنین جوانی دارد. از ابوریحان تالیفات متعددی به جا مانده است از جمله کتاب اسطرلاب که در آن به روشی جهت محاسبه شعاع زمین می پردازد و سپس در کتاب قانون مسعودی خود به نحوه تحقق بخشیدن به این روش اشاره می کند و یک درجه سطح زمین را بدست آورد که با محاسبات تبدیلی، عددی نزدیک به شعاع زمین بدست می آید. در سال ۳۷۶ خورشیدی ، بیرونی از کاث با همکاری ابووفا بوزجانی از بغداد بطور همزمان به رصد ماه گرفتگی پرداختند تا بدین وسیله اختلاف طول جغرافیایی دو مکان را محاسبه کنند. وی با وجود تغییر حکومت ها، بدرفتاری ها و جنگ ها بیش از ۱۴۶ اثر از خود برجای گذاشت که مجموعه ی کتاب هایش تقریبا تمام علم زمانه ی او را در برمی گرفت. ابوریحان بیرونی در سال ۴۴۰ هجری در سن ۷۸ سالگی در غزنه بدرود حیات گفت.
نویسنده : روح الله افشار پور
