عکاس: مهدی خشنود
چهار طاقی ها بناهای مربع شکل هستند که دارای چهار طاق، چهار ستون، با گنبدی کوتاه، بدون دیوار با پلان مربع شکل است. در طول تاریخ این سازه، بر حسب کاربرد آنها، با نام‌هایی مثل آتشگاه، آتشکده، معبد، خشاب، گنبدک، بقعه، آرامگاه، مقبره، قصر و قلعه نامگذاری شده‌اند. کهن‌ترین چهارطاقی ساخته شده و کشف شده در ایران آتشکده‌ی کوه خواجه است که متعلق به دوره اشکانیان است.
چهار طاقی سنگبر در بخش مرکزی شهرستان مشهد و نود و سه کیلومتری شمال شرقی شهر مشهد در استان رضوی واقع شده است. چهار طاقی سنگبر مشهد با شماره ۱۱۰۱۸ در مرداد ماه سال ۱۳۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. معماری این سازه شامل اتاقی با چهار ضلع یا چهار گوش است. هر ضلع این سازه، بیش از شش متر ارتفاع دارد. در بالای چهار گوشه آن، گنبدی تقریبا دایره شکل یا مدور ساخته شده است. ساختار کلی سازه به صورت چهار درگاهی طاق‌دار است. متاسفانه بنا در وضعیت تخریب قرار دارد. با توجه به وضعیت موجود آن تشخیص ورودی اصلی امکان‌پذیر نیست. نوع کاربرد این بنا دقیقا مشخص نیست، برخی کاربرد آن را آتشکده معرفی کرده‌اند. این سازه بسیار شبیه به آتشکده‌های دوره ساسانی است. این سازه شبیه آتشکده‌هایی مثل آتشکده جره یا گره بین فیروزآباد و بیشاپور استان فارس است. برخی‌ها کاربرد آن را آرامگاهی و برخی‌ها نیز کاربرد آن را نجومی معرفی کرده‌اند. با توجه نوع سبک و سیاق معماری چهارطاقی سنگبر، قدمت آن به دوره تیموریان می‌رسد. در این دوره مقبره‌های خانوادگی و آرامگاه‌هایی بر قبر شخصیت‌های بزرگ سیاسی و علمی بنا شده است. این مقبره‌ها الهام گرفته از آتشکده‌های ایران باستان به خصوص دوره ساسانیان است. این مقبره‌های چهار گوش در سراسر ایران در دوره‌های تاریخی مختلف ایران ساخته شده‌اند. نمونه‌ی از مهمترین این آتشکده‌ها در بازه‌هور در بین تربت حیدریه و نیشابور و آتشکده نیاسر در کاشمر است. البته در مورد قدمت این سازه به یقین نمی‌توان گفت که به دوره تیموریان تعلق ندارد. این قدمت بر اساس تخمین صورت گرفته شده است. برای مشخص شدن قدمت این چهار طاقی نیاز به مطالعات علمی و تاریخی است. این بنا با مصالح آجر و سنگ بنا شده است. آجر چینی جناغی در نمای بیرونی این بنا، نشان دهنده سبک و سیاق معماری در دوره تیموریان است. برای همین قدمت آن به دوره تیموریان نسبت داده شده است.
